---

Evet.

---

Okuduğunuz İçin Teşekkürler.

[ Sürdürülebilir Arıcılığı Destekle  “Senin De Bir Kovanın Olsun.!” ]

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

Demek bu cevap sizi tatmin etmedi merakınızı takdir ile birlikte sizi anlıyorum. O zaman sizi bu konu hakkındaki araştırmamızı okumaya davet ediyoruz.

---

Arı Popülasyonlarının Azalması Durumunda İnsanlığın Geleceğinin Bilimsel Değerlendirmesi

Özet

Bu rapor, arıların küresel gıda güvenliği, ekosistem sağlığı ve insan refahı için vazgeçilmez rolünü bilimsel kanıtlarla ortaya koymaktadır. Arı popülasyonlarında düşüşün tarımsal kayıplar, ekonomik bozulmalar ve beslenme yetersizlikleri gibi ciddi, çok yönlü sonuçları vurgulanmaktadır. Popüler “insanlığın yok oluşu” hipotezi, bilimsel olarak daha incelikli bir bakış açısıyla ele alınmakta; arıların yokluğunun insanlığın biyolojik olarak tamamen ortadan kalkmasından ziyade, mevcut medeniyetin sürdürülemez hale gelmesi ve yaşam kalitesinin dramatik bir şekilde düşmesi anlamına geldiği belirtilmektedir. Rapor, arıların hayati önemini ve teknolojik alternatiflerin mevcut sınırlılıklarını göz önünde bulundurarak, koruma çabalarının aciliyetini ve sürdürülebilir uygulamaların gerekliliğini vurgulamaktadır.

Sesli Genel Özet:

1. Küresel Ekosistemlerde Arıların Vazgeçilmez Rolü

Polinasyon, çiçekli bitkilerin üremesi ve karasal ekosistemlerin devamlılığı için temel bir biyolojik süreçtir. Özellikle arılar tarafından gerçekleştirilen hayvan aracılı polinasyon, İklim Değişikliği ve Biyoçeşitlilik Hükümetlerarası Bilim-Politika Platformu (IPBES) gibi önemli bilimsel değerlendirmelerde, gıda üretimi ve doğanın insanlara sunduğu faydaların temelini oluşturan hayati bir düzenleyici ve destekleyici ekosistem hizmeti olarak kabul edilmektedir.¹ Bu, polinasyonun sadece bir biyolojik olay olmaktan öte, insan refahına ve ekonomik refaha doğrudan ve ölçülebilir katkı sağlayan bir “doğal sermaye” biçimi olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, arı popülasyonlarındaki herhangi bir düşüş, kritik doğal sermayenin bozulması anlamına gelmekte ve soyut ekolojik endişelerin ötesinde, doğrudan insan refahı ve ekonomik istikrar üzerinde ölçülebilir ekonomik ve sosyal maliyetlere yol açmaktadır. Bu bakış açısı, politika yapıcıların ve kamuoyunun konuya katılımını teşvik etmek için ekolojik değeri ekonomik ve toplumsal terimlere çevirme açısından kritik öneme sahiptir.

Bal arıları (Apis mellifera) gibi arılar, özel adaptasyonları ve davranışları nedeniyle son derece etkili polinatörler olarak kabul edilirler. Kolonilerindeki sosyal yapı, polen sepetleri gibi anatomik özellikleri, fizyolojik yetenekleri ve tutarlı beslenme alışkanlıkları, onları polen toplama ve çiçekler arasında aktarma konusunda olağanüstü verimli kılmaktadır.⁶ Rüzgar gibi abiyotik faktörler genellikle homojen olmayan tozlaşma sağlar ve ağır polenler için yetersiz kalırken, arılar başarılı döllenme ve meyve/tohum oluşumu için hedeflenmiş ve güçlü bir çapraz tozlaşma mekanizması sunar.⁷ Arılar, dünya genelinde 130.000’den fazla farklı bitki türünün çoğalması için temel bir rol oynamakta ⁸, bu da sonraki bölümlerde incelenecek olan geniş tarımsal ve ekolojik bağımlılıkların temelini oluşturmaktadır.

2. Arılar ve Küresel Gıda Güvenliği: Polinasyon Hizmetlerinin Derinlemesine Analizi

Temel Tarım Ürünlerinin Arı Polinasyonuna Bağımlılığı

Bilimsel tahminler, dünya üzerindeki çiçekli bitkilerin yaklaşık %75’inin ve küresel gıda ürünlerinin yaklaşık %35’inin meyve veya tohum üretmek için hayvan polinatörlerine bağımlı olduğunu göstermektedir.² Daha spesifik olarak, küresel gıda maddelerinin %90’ını oluşturan 82 bitki türünden 63’ü (%77) arı tozlaşmasına ihtiyaç duymakta, 39 tür için ise arı tozlaşması zorunlu kabul edilmektedir.⁶ İnsan gıdasının önemli bir kısmı, yaklaşık üçte biri, doğrudan veya dolaylı olarak arı tozlaşmasına bağımlıdır.⁶ Bu durum, sayısız meyve, fındık ve sebze dahil olmak üzere geniş bir yelpazedeki temel ve çeşitli gıda maddelerini kapsamaktadır.⁸ Hatta havuç ve kereviz gibi kök veya sapı tüketilen bitkiler bile, çeşitlerinin devamlılığı ve genetik çeşitliliği için kritik olan tohum üretimi için polinatörlere ihtiyaç duymaktadır.¹¹

Arı tozlaşmasına ihtiyaç duyan veya bundan önemli ölçüde fayda sağlayan ürünlerin listesi oldukça geniştir. Bu ürünler arasında elma, badem, kahve, domates, kakao, yaban mersini, salatalık, kavun, karpuz ve sarımsak, pırasa, hardal, soğan, maydanoz, biber, balkabağı, turp, şalgam gibi çeşitli sebzeler bulunmaktadır.⁶ Örneğin, ayçiçeği tozlaşmasında arıların çok faydalı olduğu ve arılarla tozlaşan ayçiçeğinin tohum ve yağ veriminin 10 kata kadar artabildiği bilinmektedir.¹² Arı polinasyonu, sadece ürün miktarını değil, aynı zamanda tarımsal üretimin kalitesini de önemli ölçüde artırmaktadır. Çalışmalar, arı aracılı tozlaşmanın belirli sebzeler için %80-90 arasında değişen verim artışları sağladığını ⁶ ve ayçiçeği gibi ürünlerde on kata kadar artışa yol açtığını göstermektedir.¹² Ayrıca, etkili tozlaşma, meyvelerin daha iyi şekil, boyut ve genel kaliteye sahip olmasına katkıda bulunur.⁷

Arıların etkisi, doğrudan insan tüketiminin ötesine geçerek hayvan tarımını da kapsamaktadır. Hayvan yemi olarak hayati önem taşıyan yonca (Medicago sativa) gibi bitkiler, büyük ölçüde arı tozlaşmasına bağımlıdır.¹² Bu durum, arılar ile et, süt ve diğer süt ürünleri üretimi arasında dolaylı ancak kritik bir bağlantıyı ortaya koymaktadır.¹¹ Küresel gıda üretiminin önemli bir kısmı (%60’ı, esas olarak tahıllar ve kök bitkileri) hayvan tozlaşmasına bağlı olmasa da ⁵, polinatörlere bağımlı olan ürünler (%35’i) orantısız bir şekilde esansiyel mikro besinler açısından zengindir. Bu besinler arasında diyet lipidleri, A, C ve E vitaminleri ile kalsiyum ve florür gibi mineraller bulunmaktadır.¹ Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), polinatörlerdeki devam eden düşüşün, bu vitamin açısından zengin meyve, fındık ve sebzelerin yerini pirinç ve patates gibi daha az besleyici temel gıdaların almasına neden olabileceği, bunun da “son derece dengesiz bir diyete” yol açacağı konusunda uyarmaktadır.¹⁰ Bu durum, arıların yok olmasının insan yaşamına yönelik tehdidinin sadece tam bir gıda kıtlığı (açlık) ile ilgili olmadığını, daha derinlemesine, beslenme kalitesi ve çeşitliliğinde dramatik bir azalma ile ilgili olduğunu göstermektedir. Böyle bir senaryo, temel kalori ihtiyaçları başka yollarla karşılanabilse bile, küresel ölçekte yaygın yetersiz beslenmeye, mikro besin eksikliklerine ve buna bağlı sağlık krizlerine yol açacaktır.

Polinatör Hizmetlerinin Ekonomik Değeri ve Beslenme Üzerindeki Etkileri

Bitki polinasyon hizmetlerinin küresel ekonomik değeri oldukça büyüktür ve enflasyona göre ayarlandığında yıllık 195 milyar ABD dolarından 387 milyar ABD dolarına kadar geniş bir aralıkta değiştiği tahmin edilmektedir.⁵ Diğer kaynaklar bu yıllık değeri yaklaşık 300 milyar ABD doları olarak belirtmektedir.¹⁴ Yalnızca Amerika Birleşik Devletleri’nde, arı polinasyonunun tarımsal üretime ekonomik katkısı 1989’da 9,3 milyar ABD doları olarak rapor edilmiş, 2000 yılına gelindiğinde ise bu oran 15 milyar ABD dolarına yükselmiştir.⁷ Tüm böcek polinasyonu dikkate alındığında, bu değer ABD’de yaklaşık 40 milyar ABD dolarına ulaşmıştır.¹²

Tablo 1: Arı Polinasyonuna Bağımlı Temel Tarım Ürünleri

Ürün Adı	Türü	Bağımlılık Seviyesi	Spesifik Etki	Kaynak
Elma	Meyve	Yüksek	Verim artışı için yeterli polen verici gerekliliği	12
Armut	Meyve	Yüksek	Polen için ziyaret, verim artışı, iri meyve oluşumu	7
Erik	Meyve	Orta	Kendi kendine meyve verebilir, verim artışı	12
Şeftali	Meyve	Orta	Kendi kendine meyve verebilir, arılar için çekici	12
Badem	Kuruyemiş	Yüksek	Çapraz tozlaşma, güçlü koloniler gerekli	12
Portakal	Meyve	Yüksek	Çiçekleri çekici, etkili tozlaşma için koloni gerekli	12
Yaban Mersini	Meyve	Yüksek	Bombus arıları ve benzeri arılarla tozlaşma	12
Çilek	Meyve	Düşük	Ek polinasyon az verim artışı sağlar	12
Böğürtlenler	Meyve	Düşük	Bazı yabani türler çapraz tozlaşma gerektirir	12
Yonca	Yem Bitkisi	Yüksek	Ticari tohum üretimi için çapraz tozlaşma kritik	12
Üçgül	Yem Bitkisi	Yüksek	En etkili polinatör bombus arıları, bal arısı kolonisi de gerekli	12
Evliyaotu	Yem Bitkisi	Yüksek	Nektar ve polen açısından çekici, yüksek kaliteli bal	12
Salatalık	Sebze	Yüksek	Bilhassa bal arıları tarafından tozlaşma	12
Kavun	Sebze	Yüksek	Nektar ve polen çekici, meyve boyutuna ulaşmak için önemli	12
Karpuz	Sebze	Yüksek	Polen ağır ve yapışkan, arılarla tozlaşma	12
Pamuk	Lif Bitkisi	Orta	Bazı varyetelerde arılarla tozlaştırma verimi artırır	12
Havuç	Sebze	Orta	Verim artışı için arılara ihtiyaç var	12
Ayçiçeği	Yağlı Tohum	Yüksek	Tohum ve yağ verimini 10 kata kadar artırabilir	12
Fasulye	Baklagil	Orta	Çoğunda çapraz tozlaşma söz konusu	12
Soya	Baklagil	Orta	Hibrit üretiminde arı kullanımı söz konusu	12
Sarımsak	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6
Pırasa	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6
Hardal	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6
Soğan	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6
Maydanoz	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6
Biber	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6
Balkabağı	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6
Turp	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6
Şalgam	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6
Kabak	Sebze	Zorunlu	Tohumdan üretilir ve arı tozlaşmasına ihtiyaç duyar	6

Polinatör popülasyonlarındaki düşüşün önemli ekonomik kayıplara yol açacağı öngörülmektedir. Küresel kısmi denge modeli, 2020 yılında küresel gayri safi yurt içi hasılanın %0,9’una ve insan gıdası için kullanılan küresel tarımsal üretim değerinin %15,6’sına denk gelen 729 milyar ABD dolarlık küresel refah kaybı tahmin etmektedir.¹⁵ Ayrıca, bu senaryolarda ürün fiyatlarının %30 oranında artması beklenmektedir.¹⁵

Tablo 2: Arı Polinasyon Hizmetlerinin Ekonomik Değeri

Kapsam	Tahmin Yılı	Tahmini Değer (Milyar ABD Doları)	Değer Türü	Kaynak
Küresel	Mart 2020 (Enflasyon Ayarlı)	195 – 387	Bitkisel Ürün Polinasyon Hizmetleri	13
Küresel	Yıllık	~300	Gıdaların Yıllık Mali Değeri	14
ABD	1980	19	Arı Tozlaşması Sonucu Ürün Değeri	7
ABD	1989	9.3	Bitkisel Üretimde Ekonomik Katkı	7
ABD	2000	15	Bitkisel Üretimde Ekonomik Katkı	7
ABD	Genel	~40	Böceklerle Tozlaşma Sonucu Üretilen Besin	12
Küresel	2015	235-577	Hayvan Polinasyon Hizmetlerinden Ek Ürünlerin Piyasa Fiyatı	5
Küresel	2020 (Projeksiyon)	729 (kayıp)	Küresel Refah Kaybı	15

Bu parasal değerlerin ötesinde, düşüş doğrudan beslenme eksikliklerine yol açmaktadır. Örneğin, küresel A Vitamini bulunabilirliğinde %8’lik bir azalma öngörülmektedir.¹⁵ 2017 yılında besin alımının %47’sini polinatör bağımlı ürünlerden sağlayan Brezilya’da, polinatör popülasyonlarındaki düşüşler %8 ila %30 arasında beslenme kayıplarına neden olabilir.¹⁶

Polinatör bağımlı ürünler, küresel ürün üretim değerinin yaklaşık %17’sini oluştururken, küresel tarım ticaretinin %28 gibi daha büyük bir payını temsil etmektedir.¹⁵ Bu, diğer tarım emtialarına kıyasla bu ürünlerin güçlü uluslararası talebini ve daha yüksek ticarete konu olma özelliğini yansıtmaktadır. Bu durum, krizin sadece bireysel tarım sektörleri veya ulusal ekonomilerle sınırlı olmadığını, küresel tarım-gıda tedarik zincirlerini ve uluslararası ticaret akışlarını tehdit ettiğini göstermektedir. Arıların yok olması, önemli ekonomik istikrarsızlığa, gıda fiyatlarında artışa ve potansiyel olarak kıt gıda kaynakları üzerinde jeopolitik gerilimlerin artmasına yol açabilir. Ekonomik etki, uluslararası pazarlarda dalgalanarak hem net ithalatçı hem de ihracatçı bölgeleri etkileyecek ve yaygın sosyal huzursuzluklara ve yerinden edilmelere neden olabilecektir.

Yapay polinasyon teknolojileri (örneğin, elle polinasyon, el tipi ve sırt çantası cihazları, araca monte sistemler, insansız hava araçları ve robotik polinatörler) geliştirilmekte olsa da, bunlar önemli pratik ve ekonomik zorluklarla karşılaşmaktadır.¹⁷ Bu sistemler genellikle bir “tavuk-yumurta problemi” ile karşı karşıyadır: güvenilir ve uygun fiyatlı bir polen kaynağı olmadan ekonomik değillerdir ve sistemlerin yaygın olarak benimsenmesi olmadan polen toplamak ekonomik değildir.¹⁷ Bu ekonomik engel, doğal polinasyon hizmetlerini küresel olarak milyarlarca doğal polinatörün yerini alacak ölçekte değiştirmek için gereken muazzam ölçekle birleştiğinde, bu teknolojilerin yaygın polinasyon eksikliklerini giderebilecek ticari bir gerçeklik olmaktan çok uzakta olduğunu göstermektedir.¹⁷ Teknoloji, belirli ürünler için yerel veya tamamlayıcı çözümler sunabilse de, sağlıklı bir doğal ekosistem tarafından sağlanan geniş, karmaşık ve birbirine bağlı hizmetleri (toprak erozyonunu önleme, besin döngüsü, yaban hayatı desteği gibi) temelden değiştiremez. Polinasyon için teknolojik çözümlere aşırı güvenmek, polinatör düşüşünün temel nedenlerinden dikkat ve kaynakları uzaklaştırma riski taşıyan tehlikeli bir aşırı basitleştirmedir. Uzun vadeli insan varlığı ve refahı, her kayıp doğal hizmetin yerine mühendislik çözümleri bulmaya çalışmak yerine, doğal ekosistemlerin korunmasını ve restorasyonunu gerektirmektedir. Odak noktası, temel çözüm olarak ekolojik sağlık üzerinde kalmalıdır.

3. Tarımın Ötesinde: Arıların Daha Geniş Ekosistem Sağlığına ve Biyoçeşitliliğe Katkıları

Arılar, tarımdaki kritik rollerinin yanı sıra, yabani bitki türlerinin üremesi için de vazgeçilmezdir. Yabani çiçekli bitkilerin yaklaşık %90’ının, en azından bir dereceye kadar, hayvan polinasyonuna bağımlı olduğu tahmin edilmektedir.² Bu hayati işlev, doğal ekosistemlerde sayısız bitki türünün devamlılığını ve genetik çeşitliliğini sağlamakta, karasal biyoçeşitliliğin temelini oluşturmaktadır.⁷

Yabani bitki popülasyonlarının polinatörler tarafından sürdürülen sağlığı ve çoğalması, karasal besin ağlarının temel katmanını oluşturur. Çeşitli gruplara mensup binlerce hayvan türü, birincil besin kaynakları, barınak ve yuvalama alanları için bu bitkilere bağımlıdır.⁷ Arıların yok olması, bu besin ağları boyunca zincirleme etkileri tetikleyecek, doğrudan otçulları ve dolaylı olarak etçil ve hepçilleri etkileyerek yaygın yaban hayatı düşüşüne yol açacaktır.¹⁰

Arıların daha az belirgin ancak kritik öneme sahip bir işlevi de toprak erozyonunu önlemeye dolaylı katkılarıdır. Özellikle eğimli veya daha önce bozulmuş araziler gibi hassas bölgelerde, bitki örtüsünün başarılı bir şekilde çoğalmasını ve korunmasını sağlayarak toprağın stabilize edilmesine yardımcı olurlar. Bu, özellikle önemli toprak kaybına eğilimli bölgelerde hayati bir ekolojik hizmettir, çünkü sağlam bir bitki örtüsünün varlığı rüzgar ve suyun etkisini azaltarak verimli üst toprağın kaybını önler.⁷

Araştırmalar, arıların etkisinin ürün tozlaşmasının çok ötesine geçerek yabani bitki üremesi, biyoçeşitlilik bakımı, yaban hayatı desteği ve hatta toprak erozyonunun önlenmesini kapsadığını göstermektedir.⁷ Bu durum, polinasyonun izole bir ekosistem hizmeti olmadığını, aksine diğer kritik hizmetlerle (örneğin, besin döngüsü, su düzenlemesi, habitat sağlama) derinlemesine iç içe ve bunların temelini oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Böyle bir temel hizmetin düşüşü veya kaybı, domino etkisi yaratarak birbirine bağlı birden fazla ekosistem fonksiyonunun bozulmasına veya çökmesine yol açabilir. Bu durum, arıların kaybının sadece bir tarım krizine yol açmayıp, aynı zamanda sistemik bir ekolojik çöküşü hızlandıracağını göstermektedir. Bu, “insan yaşamının devamlılığı” kavramını, temiz hava, temiz su ve iklim düzenlemesi gibi temel kaynakları sağlayan doğal çevrenin istikrarını ve işlevselliğini de içerecek şekilde genişletmektedir. Bu daha geniş çevresel hizmetler, nihayetinde sağlıklı biyoçeşitliliğe bağlıdır ve insan refahının, sadece gıda üreten bileşenleriyle değil, tüm ekosistemin sağlığıyla ayrılmaz bir şekilde bağlantılı olduğunu vurgulamaktadır.

4. Polinatör Düşüşü Krizi: Nedenleri ve Uzak Kapsamlı Sonuçları

Arı Popülasyonu Düşüşünün Birincil Nedenleri

Arı popülasyonlarındaki düşüşe katkıda bulunan başlıca faktörlerden biri, doğal yaşam alanlarının tahrip edilmesi ve parçalanmasıdır. İnsan yerleşimlerinin genişlemesi ve daha da önemlisi, büyük ölçekli tarımsal monokültürün yaygınlaşması, arılar için doğal beslenme alanlarının ve çeşitli gıda kaynaklarının miktarını ve kalitesini azaltmaktadır.¹¹ Bu durum aynı zamanda, toprakta ve oyuklarda yaşayan çeşitli arı türleri için uygun yuvalama alanlarının kritik ölçüde azalmasına neden olmaktadır.¹¹

Pestisitlerin, özellikle sistemik neonikotinoidlerin yaygın ve çoğu zaman ayrım gözetmeksizin kullanılması, arı popülasyonları için iyi belgelenmiş bir tehdittir. Bu kimyasallar, arıların navigasyonunu, beslenme verimliliğini, bağışıklık sistemlerini ve üreme yeteneklerini bozarak hem ölümcül hem de ölümcül olmayan etkilere neden olabilir.² Yönetilen bal arısı kolonileri üzerindeki etkileri çelişkili olsa da, vahşi polinatörlerin hayatta kalması ve üremesi üzerindeki gerçek saha maruziyeti etkileri açıktır.²

Küresel iklim değişikliğinin neden olduğu yerel ve bölgesel iklim koşullarındaki değişiklikler, arı popülasyonlarını önemli ölçüde etkilemektedir. Artan sıcaklıklar ve kuraklık, arı türlerini ve dağılımlarını doğrudan etkilemektedir.¹⁸ İklim değişikliği ayrıca fenolojik uyumsuzluklara yol açarak, bitki çiçeklenme dönemleri ile arı aktivitesi arasındaki senkronizasyonu bozabilir, bu da arılar için yetersiz polen ve nektar bulunabilirliği dönemlerine ve açlığa bağlı kayıplara neden olabilir.¹⁷

Arı popülasyonları çeşitli hastalıklara ve parazitlere karşı savunmasızdır. Varroa akarı (Varroa destructor) önemli bir örnektir ve yıllık bal arısı koloni kayıplarına önemli ölçüde katkıda bulunur.¹¹ Ayrıca, genellikle habitat kaybı ve pestisit maruziyetinin bir sonucu olan yetersiz beslenme gibi faktörler, arıların bağışıklık sistemlerini zayıflatabilir ve onları bu patojenlere karşı daha duyarlı hale getirebilir.¹¹ Kovan Çöküş Sendromu (CCD), kovanlardan yetişkin arıların açıklanamayan bir şekilde kaybolmasıyla karakterize edilen, bu karmaşık stres faktörlerinin iyi bilinen bir tezahürüdür.¹¹ Monokültür tarımının yaygınlığı, yani geniş alanlarda tek tip bitki çeşidinin yetiştirilmesi, ekolojik dengeyi bozmaktadır. Bu uygulama, ürünlerdeki genetik çeşitliliği azaltmakta ve arılar için mevcut çiçekli bitki çeşitliliğini sınırlayarak, onların temel besin kaynaklarını ve genel habitat kalitesini düşürmektedir.¹⁰

Araştırmalar, arı popülasyonlarındaki düşüşün tek bir faktöre değil, birden fazla stres faktörünün karmaşık etkileşimine bağlı olduğunu ortaya koymaktadır. Örneğin, habitat kaybı ve pestisit maruziyeti, arılarda yetersiz beslenmeye yol açabilir, bu da bağışıklık sistemlerini zayıflatarak hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirir.¹¹ Benzer şekilde, iklim değişikliği çiçeklenme zamanlarını değiştirebilir, bu da arılar için yiyecek kıtlığına neden olabilir ²¹, onları daha da zayıflatır. Bu durum, bireysel etkilerin toplamından daha büyük birleşik olumsuz etkiye sahip bir sinerjik stres faktörleri sistemini işaret etmektedir. Bu karmaşık nedensellik, tek bir faktörü hedefleyen izole koruma çabalarının tam olarak etkili olma olasılığının düşük olduğunu göstermektedir. İklim değişikliğini ele alan, çeşitlendirilmiş ve sürdürülebilir tarım uygulamalarını teşvik eden ve doğal yaşam alanlarını aynı anda koruyan ve restore eden bütünsel, entegre bir yaklaşım zorunludur. Bu olumsuz geri bildirim döngülerini kırmak, polinatörlerin direncini artırmak ve düşüşü tersine çevirmek için hayati öneme sahiptir.

Ekolojik ve Sosyo-Ekonomik Zincirleme Etkiler

Arı popülasyonlarındaki azalmanın doğrudan bir sonucu, tozlaşma oranlarının düşmesi ve bunun sonucunda bitki türü çeşitliliğinin azalması ve bitki topluluklarının bileşiminde değişiklikler meydana gelmesidir.¹⁸ Bu durum, tüm ekosistemlerin hassas dengesini bozabilir, tür etkileşimlerini ve ekosistem fonksiyonlarını etkileyebilir. FAO, polinatör düşüşünün küresel beslenme ve gıda bulunabilirliği üzerindeki önemli etkileri konusunda uyarılar yayınlamıştır.¹⁰ Bu, vitamin açısından zengin ürünlerden (meyveler, kuruyemişler, birçok sebze) pirinç ve patates gibi daha az besleyici temel gıdalara doğru bir diyet değişikliği öngörüsünü içermekte ve “dengesiz bir diyete” yol açmaktadır.¹⁰

Polinatörlerdeki düşüşün, gıda fiyatlarında önemli artışlar ve küresel ekonomik refah kayıpları dahil olmak üzere ciddi ekonomik sonuçları olacağı tahmin edilmektedir.¹⁵ Polinatörlerin azalması, daha büyük küresel biyoçeşitlilik krizinin kritik bir bileşenidir; dünya böcek türlerinin yaklaşık %40’ı şu anda yok olma tehdidi altındadır.¹⁰ Tek bir yaygın polinatör türünün kaybı bile, tüm polinatör ağlarını bozabilir ve buna doğrudan veya dolaylı olarak yiyecek için bağımlı olan insanlar da dahil olmak üzere sayısız tür için ani ve geniş kapsamlı sonuçlara yol açabilir.²⁰

Yaygın türlerin düşüşünün bir “çan etkisi” olduğu gözlemlenmektedir. Özellikle Batı bombus arısı gibi bir zamanlar yaygın olan türlerin hızlı düşüşü, “küresel çapta çevresel değişikliklere duyarlı birçok takson için bir kayıp habercisi” olarak tanımlanmaktadır.²⁰ Bu gözlem, bir zamanlar bol olan yaygın polinatör türlerinin yaygın düşüşünün sadece izole bir sorun olmadığını, aynı zamanda daha geniş çevresel bozulmanın önemli bir göstergesi olduğunu düşündürmektedir. Bu, diğer türlerin ve tüm ekosistemlerin sağlığı ve istikrarı için bir uyarı işareti görevi görmektedir. Bu durum, arı koruma çabalarının sadece arıları kurtarmakla ilgili olmadığını; daha temel, sistemik çevresel sorunları ele almak için bir vekil olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, arıları korumak, gezegenin yaşam destek sistemlerinin sağlığını korumak için stratejik bir zorunluluk haline gelmektedir ve bu sistemler nihayetinde insan refahı ve uzun vadeli hayatta kalma için vazgeçilmezdir.

5. İnsan Yaşamıyla Bağlantıyı Değerlendirme: Bilimsel Bir Bakış Açısı

“İnsanlığın Yok Oluşu” Hipotezinin Bilimsel Kanıtlar Işığında Değerlendirilmesi

Albert Einstein’a atfedilen ve “Arılar yeryüzünden kaybolursa, insanların sadece dört yıl ömrü kalır” şeklindeki yaygın söz, algılanan varoluşsal tehdidi dramatik bir şekilde vurgulamaktadır.⁸ Bazı kaynaklar bu duygunun “araştırmalarla doğru olduğunun kanıtlandığını” belirtse de, Einstein’ın bu sözleri tam olarak söylediğine dair kesin bir kanıtın bulunmadığını da kabul etmektedirler.¹⁴

Akademik literatürde ve IPBES gibi büyük değerlendirme raporlarında sunulan ezici bilimsel konsensüs, arıların yok olmasını takiben Homo sapiens‘in birkaç yıl içinde doğrudan, biyolojik olarak yok olacağını öngörmemektedir. Bunun yerine, bilimsel kanıtlar insan medeniyeti için dramatik ve felaket niteliğinde sonuçlara işaret etmektedir. Bu sonuçlar arasında ciddi küresel gıda güvensizliği, yaygın beslenme yetersizlikleri, derin ekonomik bozulma ve kapsamlı ekolojik bozulma bulunmaktadır.¹⁰ Bu tür koşullar, insan popülasyonlarının büyük ölçekte sürdürülemez hale gelmesine yol açacak, muazzam acılara, kitlesel ölümlere ve potansiyel toplumsal çöküşe neden olacaktır, küçük bir insan popülasyonu biyolojik olarak daha uzun süre varlığını sürdürebilse bile. Vurgu, mutlak, hızlı bir biyolojik sondan ziyade,

insan yaşamının sürdürülebilirliği ve kalitesine yönelik derin bir meydan okuma üzerinedir.

Polinatörler, sürekli olarak “türler arası zincirleme etkilerin kilit noktası” ve “karasal besin ağlarının temeli” olarak tanımlanmaktadır.²⁰ Onların yaygın kaybı, bu karmaşık ekolojik ağları çözecek ve gezegenin insanlar da dahil olmak üzere karmaşık yaşamı destekleme kapasitesini temelden değiştirecek sistemik bir çöküşe yol açacaktır. Popüler “dört yıl” sözü ⁸ karmaşık bir bilimsel gerçeği basitleştirmektedir. Akademik kaynaklar, ciddiyeti kabul etmekle birlikte, sonuçları sürekli olarak “gıda güvenliği,” “beslenme kayıpları,” “ekonomik refah kaybı,” “dengesiz diyet” ve “ekosistem çöküşü” terimleriyle çerçevelemektedir.¹⁰ Bu durum, bilimsel söylemde “insan yaşamının devamlılığı”nın sadece türün biyolojik olarak varlığını sürdürmesiyle ilgili olmadığını, aynı zamanda yeterli kaynaklara ve makul bir yaşam kalitesine sahip, işlevsel, sağlıklı ve istikrarlı bir toplumu sürdürme yeteneğiyle ilgili olduğunu göstermektedir. Arısız bir dünya, mevcut insan medeniyetinin ölçeği ve karmaşıklığının sürdürülemediği bir dünya olacaktır. Bu nedenle, “insanlar yok olur mu?” sorusu, ikili bir biyolojik yok oluş olayı olarak değil, insan medeniyetinin yaşayabilirliği ve gelişimi sorunu olarak yorumlanmalıdır. Bilimsel kanıtlar, birincil polinatörlerinden yoksun bir dünyanın, büyük, gelişen bir insan popülasyonu için son derece elverişsiz olacağını ve bireylerin bir süre biyolojik olarak dayanabilseler bile, bildiğimiz şekliyle insan toplumunun fiili bir çöküşüne yol açacağını güçlü bir şekilde göstermektedir.

Alternatif Polinasyon Teknolojilerinin Sınırlılıkları ve Potansiyeli

Gelişmekte olan yapay polinasyon teknolojileri arasında elle polinasyon, el tipi ve sırt çantası cihazları, araca monte sistemler, insansız hava araçları (İHA’lar) ve robotik ve otonom polinatörler gibi yöntemler bulunmaktadır.¹⁷ Bu teknolojiler doğal polinasyonu tamamlayabilir ve kivi, zeytin, hurma, ceviz, domates ve hibrit mısır tohumu gibi belirli ürünler için yeterli olduğu gösterilmiştir.¹⁷

Teknolojik ilerlemelere rağmen, önemli engeller devam etmektedir. En büyük zorluklardan biri, sistemlerin güvenilir ve uygun fiyatlı bir polen kaynağı olmadan ekonomik olmaması ve polen toplamanın sistemlerin yaygın olarak benimsenmesi olmadan ekonomik olmamasıdır; bu bir “tavuk-yumurta problemi”dir.¹⁷ Bu ekonomik engel, küresel olarak milyarlarca doğal polinatörün yerini alacak ölçekte doğal polinasyon hizmetlerini değiştirmek için gereken muazzam ölçekle birleştiğinde, bu teknolojilerin çeşitli tarım ve doğal ekosistemlerde yaygın polinasyon eksikliklerini giderebilecek ticari olarak uygulanabilir veya yeterince ölçeklenebilir olmaktan çok uzak olduğu anlamına gelmektedir.¹⁷

Daha da önemlisi, yapay yöntemler, mükemmelleştirilseler bile, doğal polinatörlerin sağladığı karmaşık ekolojik etkileşimleri, bitki popülasyonlarındaki genetik çeşitliliğin sürdürülmesini veya sayısız daha geniş ekosistem hizmetini (toprak erozyonunu önleme, besin döngüsü ve yaban hayatı desteği gibi) çoğaltamazlar.⁷ Bunlar, biyolojik ve ekolojik bir soruna mekanik çözümlerdir. Yapay polinasyon teknolojilerine ilişkin tartışma ¹⁷, başlangıçta arı krizine potansiyel bir teknolojik “çözüm” önerebilir. Ancak, kanıtlar sürekli olarak ekonomik ve ölçeklenebilirlik zorluklarını ve zımnen, teknolojinin basit polen transferinin ötesinde doğal polinatörler tarafından gerçekleştirilen karmaşık, çok yönlü ekolojik işlevleri çoğaltma yetersizliğini vurgulamaktadır. Bu durum, teknolojinin belirli ürünler için yerelleşmiş veya tamamlayıcı çözümler sunabilse de, sağlıklı bir doğal ekosistem tarafından sağlanan geniş, karmaşık ve birbirine bağlı hizmetleri temelden değiştiremeyeceği daha derin bir konuya işaret etmektedir. Bu nedenle, polinasyon için teknolojik çözümlere aşırı güvenmek, polinatör düşüşünün temel nedenlerinden dikkat ve kaynakları uzaklaştırma riski taşıyan tehlikeli bir aşırı basitleştirmedir. Uzun vadeli insan yaşamının devamlılığı ve refahı, her kayıp doğal hizmetin yerine mühendislik çözümleri bulmaya çalışmak yerine, doğal ekosistemlerin korunmasını ve restorasyonunu gerektirmektedir. Odak noktası, temel çözüm olarak ekolojik sağlık üzerinde kalmalıdır.

6. Sonuç ve Polinatör Koruma ve Sürdürülebilir Uygulamalar İçin Öneriler

Bilimsel kanıtlar, sağlıklı arı popülasyonları ile insan medeniyetinin yaşayabilirliği arasında derin ve vazgeçilmez bir bağlantıyı ezici bir şekilde desteklemektedir. İnsanların doğrudan, ani biyolojik yok oluşu birincil bilimsel öngörü olmasa da, arıların yok olması küresel gıda güvenliği için felaket niteliğinde sonuçlar doğuracak, ciddi beslenme yetersizliklerine yol açacak, muazzam ekonomik bozulmalara neden olacak ve yaygın ekolojik bozulmaya yol açacaktır. Bu etkiler, büyük, gelişen bir insan popülasyonunu sürdürülemez hale getirecek, muazzam acılara ve potansiyel toplumsal çöküşe yol açacaktır.

Dünya genelindeki polinatör popülasyonları, başta iklim değişikliği, habitat kaybı ve yaygın pestisit kullanımı olmak üzere insan faaliyetleri tarafından yönlendirilen önemli ve endişe verici düşüşler yaşamaktadır.² Bu düşüş, acil, kapsamlı ve koordineli küresel eylem gerektiren kritik ve artan bir tehdidi temsil etmektedir.

Polinatör koruma için aşağıdaki önerilerde bulunulmaktadır:

• Sürdürülebilir Tarım Uygulamaları: Yoğun, monokültüre dayalı tarımdan ve zararlı tarım kimyasallarının, özellikle neonikotinoidlerin serbestçe uygulanmasından temel bir kayma zorunludur.² Çeşitlendirilmiş tarım sistemlerinin, biyolojik kontrolleri kullanan entegre zararlı yönetiminin ve polinatör sağlığını destekleyen agroekolojik stratejilerin teşvik edilmesi kritik öneme sahiptir.¹⁰
• Habitat Koruma ve Restorasyon: Mevcut doğal yaşam alanlarının korunması ve bozulmuş alanların aktif olarak restore edilmesi hayati önem taşımaktadır. Bu, yıl boyunca çeşitli ve sürekli gıda kaynakları (nektar ve polen) ve uygun yuvalama alanları sağlayan polinatör dostu peyzajların oluşturulmasını içerir.¹⁰
• İklim Değişikliğiyle Mücadele: Küresel iklim değişikliğini hafifletmeye yönelik çabalar esastır, çünkü iklim değişiklikleri sıcaklıkları, yağış modellerini ve çiçekli bitkilerin senkronizasyonunu değiştirerek arı popülasyonlarını doğrudan etkilemektedir.¹⁸
• Geliştirilmiş Araştırma ve İzleme: Polinatör düşüşlerinin daha derinlemesine anlaşılması, ortaya çıkan tehditlerin belirlenmesi, daha etkili koruma stratejilerinin geliştirilmesi ve popülasyon eğilimlerinin doğru bir şekilde izlenmesi için sürekli ve genişletilmiş bilimsel araştırma gereklidir.²
• Politika Entegrasyonu ve Halk Bilinci: Polinatör korumasının ulusal ve uluslararası tarım ve çevre politikalarına entegre edilmesi kritik öneme sahiptir. Arıların ve diğer polinatörlerin hayati rolü hakkında halk bilincinin artırılması da eşit derecede önemlidir, bu da bireysel ve topluluk düzeyinde eylemleri teşvik eder. Arıcılar ve ürün üreticileri arasında, polinasyon hizmetleri için arı kovanı kiralama gibi uygulamalar da dahil olmak üzere işbirliği çabalarının teşvik edilmesi, polinatör sağlığını desteklerken tarımsal verimi optimize edebilir.⁷

İnsanlığın kaderi, gezegenimizin ekosistemlerinin sağlığıyla ayrılmaz bir şekilde bağlantılıdır ve arılar temel bir sütun görevi görmektedir. Arı popülasyonlarını korumak sadece bir çevre meselesi veya tarımsal verimlilik konusu değildir; küresel gıda güvenliğini sağlamak, biyoçeşitliliği sürdürmek ve insan medeniyetinin temel dokusunu devam ettirmek için temel bir zorunluluktur. Ortak geleceğimiz, bu vazgeçilmez polinatörleri korumak için bugün atacağımız adımlara bağlıdır.

Alıntılanan çalışmalar

1. 4.11 – Vulnerability of Pollination Ecosystem Services – Montana State University, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.montana.edu/burkle/documents/jha_etal_2013_vulnerability_pollination_services.pdf
2. POLLINATORS, POLLINATION AND FOOD PRODUCTION – IPBES, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://files.ipbes.net/ipbes-web-prod-public-files/downloads/pdf/individual_chapters_pollination_20170305.pdf
3. POLLINATORS, POLLINATION AND FOOD PRODUCTION – NERC Open Research Archive, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://nora.nerc.ac.uk/id/eprint/519227/1/individual_chapters_pollination_20170305.pdf
4. POLLINATORS, POLLINATION AND FOOD PRODUCTION – IPBES, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://files.ipbes.net/ipbes-web-prod-public-files/downloads/pdf/2017_pollination_full_report_book_v12_pages.pdf
5. Individual chapters and their executive summaries of the thematic assessment on pollinators, pollination and food production (de – IPBES, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://files.ipbes.net/ipbes-web-prod-public-files/downloads/pdf/3a_pollination_individual_chapters_20161124.pdf
6. Bal Arısı Bal Arısının Sağladığı Yararlar 1 BAL ARISININ SAĞLADIĞI …, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/aguler/66940/POL%C4%B0NASYON%20ve%20YARARLARI.pdf
7. Aricilik enstitü dergi 2010.indd – Bee Studies, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.beestudies.org/pdf.php?&id=175
8. Arılar Yok Olmaya Başlarsa Ana Besin Zinciri Bozulabilir  – Beykent, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://sbf.beykent.edu.tr/yonetim/haberler/detay/2022/07/08/arilar-yok-olmaya-baslarsa-ana-besin-zinciri-bozulabilir
9. Protecting Pollinators Critical to Food Production – USDA NIFA, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.nifa.usda.gov/about-nifa/blogs/protecting-pollinators-critical-food-production
10. 75% of crops depend on pollinators – they must be protected – The World Economic Forum, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.weforum.org/stories/2019/12/protect-pollinators-food-security-biodiversity-agriculture/
11. Pollinator Decline: Implications for Food Security & Environment • scientia.global, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.scientia.global/pollinator-decline-implications-for-food-security-environment/
12. Polinasyon – MAYBİR, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.maybir.org.tr/polinasyon
13. Pollination ecosystem services: A comprehensive review of economic values, research funding and policy actions – IDEAS/RePEc, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://ideas.repec.org/a/spr/ssefpa/v12y2020i6d10.1007_s12571-020-01043-w.html
14. ARILAR OLMASAYDI NE OLURDU? – YouTube, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=q1HBlSpbBQk
15. Pollinator declines, international trade and global food security: Reassessing the global economic and nutritional impacts – IDEAS/RePEc, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://ideas.repec.org/a/eee/ecolec/v232y2025ics0921800925000485.html
16. Trends in Pollination Scientists’ Research: A Comprehensive Analysis in Citations and Research Topics – PMC – PubMed Central, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12058208/
17. (PDF) Artificial Pollination Technologies: A Review – ResearchGate, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.researchgate.net/publication/370746876_Artificial_Pollination_Technologies_A_Review
18. Arıların Dünya Ekosistemi Üzerindeki Etkileri | Yazılım-DA | Butik Web Yazılımları, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.yazilimda.com.tr/blog-detay-Arilarin-Dunya-Ekosistemi-Uzerindeki-Etkileri.html
19. Arılar niçin önemli? – Gastro Eko, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://gastroeko.com/2023/05/20/arilar-nicin-onemli/
20. Recent and future declines of a historically widespread pollinator linked to climate, land cover, and pesticides | PNAS, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2211223120
21. Bal arıları tehdit altında! – Üsküdar Üniversitesi, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://uskudar.edu.tr/tr/icerik/45132/bal-arilari-tehdit-altinda
22. Arılar olmadan insan yaşamı olmaz – SosyalUp, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, http://sosyalup.net/arilar-olmadan-insan-yasami-olmaz/
23. Pollinator declines: reconciling scales and implications for ecosystem services – PMC, erişim tarihi Temmuz 19, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3892917/

---

---