Çam Balı

Açıklama

Çam Balı

Çam balı, değişik çam ağacı türleri üzerinde yaşayan Marchalina hellenica’nın (Basra böceği) yaşamını devam ettirmek adına ağacın öz suyunu alıp kendi bünyesinde değişikliğe uğratarak ürettiği müstesna salgı balı çeşididir. Yani çam balı, bal arıları tarafından, çamın özsuyundan beslenen basra böceğinin salgısından üretilen bir baldır. Çam balı, Ege ve Akdeniz bölgesinde özellikle Muğla ilimizdeki el değmemiş ulu çam ormanlarımızın balıdır. Doğanın kendisidir ve tamamen doğal şartlarda üretilmektedir.

Marchalina hellenica (Basra böceği), yaşamının tamamını çam ağacı üzerinde yerleşerek ve çam ağacının özsuyunu emerek devam ettirir. Basra böceği, yaşamının 2. nimf evresinden sonra çam ağacının özsuyu ile beslenmeye başlar. Çam ağacının özsuyunun yaklaşık olarak %80’i karbonhidrat, %20’si ise proteindir. Basra böceği protein kısmını kendi beslenmesi için kullanır, artan karbonhidratlı bileşiği salgılar. Basra böceği tarafından salgılanan bal çiği, bal arıları tarafından alınır. Bal arıları, bal çiğini bünyesinde enzimlerle değişikliğe uğratıp petek gözüne depolar. Petek gözüne depolanan balın nemi, kovan içerisindeki bal arıları tarafından uçurularak bal olgunlaştırılır. Akabinde dörtte üçü sırlanmış ballı peteğin hasadı yapılarak süzme çam balı elde edilir.

Çam balı üretimi, Ağustos ayının ilk günlerinde başlayarak sahillerde Nisan sonuna, rakımı yüksek bölgelerde ise 15 Mayıs’a kadar devam eder. Ağustos, Eylül, Ekim ve Kasım aylarında yoğun çam balı üretimi gerçekleştirilir. Dolayısıyla kış döneminde dahi bal akımı devam etmektedir.

Dünya Çam Balı Üretiminde MUĞLA;

Dünyadaki çam balı üretiminin %90’ı Türkiye’de yapılmaktadır (Tolon, 1999; Öztürk ve Şahin, 2008). Kalitesi, aroması ve içerdiği besin maddeleriyle Türkiye’de üretilen çam balının büyük bir kısmı Avrupa Birliği ülkelerine ihraç edilmektedir. Türkiye’deki çam balı üretiminin yaklaşık olarak %75-80’lik kısmı Muğla’daki basralı, ormanlık sahalarda gerçekleşmektedir. Muğla coğrafyasının %68’i ormanlarla kaplı olup, çam balı üretimi ormanlık alanların yalnızca %8’lik bir diliminde gerçekleşmektedir. Muğla ilimizde yıllık çam balı üretimimiz 15-20 bin ton civarındadır. Türkiye’de üretilen balların %17-23’lük kısmını çam balı oluşturmaktadır. Çam balı, %68’i ormanlarla kaplı, Muğla’nın el değmemiş orman florasının, doğal balıdır.

Çam balının özellikleri;

Çam balının rengi, çiçek ballarından daha koyudur. Çam balının en önemli özelliği, kıvamı bozulmadan veya uzun süre kristalleşmeden saklanabilmesidir. Unutulmamalıdır ki kristalizasyon balın doğal bir özelliği olup, kristalize bal hileli veya sahte bal anlamına gelmez.  Balların büyük bir kısmı kristalizasyona eğilimlidir. Kristalizasyon balın su içeriği ile bünyesindeki fruktoz ve glikoz şekerleri arasındaki oranla ilgilidir. Çam balları, çiçek ballarına göre çok daha geç kristalleşir. Hatta bazı durumlarda 2. ve 3. kesim saf çam ballarının yıllarca kristalleşmediği de görülmüştür.

Çam Balının Organoleptik (Duyusal) Özellikleri;

Renk Değerlendirmesi; Koyudan, çok koyu renge kadar değişir. Renk tonu ise koyu kahverengi tonlarıdır.

Koku Değerlendirmesi; Orta yoğunlukta, taze, çam ve odunumsu nitelikte.

Tat Değerlendirmesi: Zayıf asitlikte, acılık yok, reçinemsi ve çam kokulu niteliktedir. Ağızda kalan tat orta değerdedir.

Çam Balının Kimyasal Özellikleri;

pH: Çam balları hafif asidik karakter gösterir.

Diastaz: Çam ballarımızın diastaz değeri ise ortalama 14±6 DN’dir.

Prolin: Ballarda en fazla bulunun aminoasit olup aynı zamanda bir kalite kriteridir. Çam ballarımızda prolin miktarı ortalama 450±20mg/100g’dır.

Elektriksel İletkenlik: Çam (salgı) balı ile çiçek ballarının ayrımında kullanılan bir kriter olan elektriksel iletkenlik, çam ballarımızda en az 0,8 mS/cm’dir.

Glikoz+Fruktoz: Çam Ballarımızda Glikoz+Fruktoz değeri ortalama 56±8g/100g’dır.

Mineral Madde: Potasyum, kalsiyum, magnezyum, fosfor en fazla bulunan mineral maddelerdir. Eser miktarda demir, bakır, çinko da bulunmaktadır. Ballarda renk koyulaştıkça mineral madde miktarının da arttığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla çam ballarında mineral madde miktarı çiçek ballarından daha fazladır.

Dünyada Çam Balı üzerine yapılan bilimsel çalışmalar ve tespitler;

• Çam ballarının glikoz ve fruktoz miktarı düşükken oligosakkaritler özellikle melezitoz içeriği yüksektir (Földhazi,1994). Glikoz ve fruktoz oranı düşük olması nedeniyle daha az tatlıdır ve boğazda yakıcı bir his bırakmaz.
• Çam balı enerji ve güç kaynağıdır. 100 g çam balı yaklaşık olarak 315 kalori (kcal); bir yemek kaşığı balda (20 g) yaklaşık 63 kaloriye (kcal) sahiptir.
• Çam (salgı) balı, koyu rengiyle ve yüksek değerlerde seyreden pH, kül miktarı ve elektriksel iletkenliği ile karakterize edilirek çiçek ballarından ayrılır.(Mateo and Bosch- Reig, 1997, 1998)
• Çam balının antioksidan özellikte birçok bileşiğe sahip olduğu bilinmektedir.(Nicholls and Miraglio, 2003). Baldaki antioksidan maddeler, kalın bağırsak iltihabının, kolona verdiği hasarı azaltmaktadır. Yapılan bazı çalışmalara göre, balın sistemdeki probiyotik bakterileri artırmada etkili olabileceği, bu sayede, immün sistemi güçlendirmeye, hazımsızlığı azaltmaya, kolesterolü düşürmeye ve kolon kanserini önlemeye yardımcı olduğu tıp dünyasınca kabul görmektedir.
• Yetersiz beslenmeden kaynaklanan demir eksikliği ve benzeri durumlarda çocukların sağlıklı gelişimi için çam balı tüketmeleri faydalıdır. Ayrıca kemiklerin fiksasyonunda, anemi ve anoreksiyanın tedavisinde yararlıdır.(Krell, 1996)
• Çam balı mineral madde bakımından yüksek değere sahip olması nedeniyle, besleyici özelliğinin çok olduğu belirtilmiştir.(Thrasyvoulou ve Bladenopoulou 1984)
• Alüminyum (Al), bor (B), magnezyum (Mg), manganez (Mn), nikel (Ni) ve çinko (Zn)’nun çam (salgı) ballarında nektar ballarından daha yüksek konsantrasyonlarda bulunduğunu tespit edilmiştir. (Lachman ve ark. 2007)
• Anti bakteriyel özelliği ile ağız, boğaz ve bronşit enfeksiyonlarına karşı kullanılmaktadır(Krell 1996).
• Balın yiyecek emilimini geliştirdiği, kabızlık, oniki parmak bağırsağı ülseri, karaciğer rahatsızlıkları gibi kronik ve enfekte sindirim problemleri için yararlı olduğu belirtilmiştir(Salem, 1981- Haffejeeand Moosa, 1985)